บทเรียนจากเหตุการณ์ อภิมหาเงินเฟ้อที่เวเนซุเอลา

จะทำยังไงหากคุณตื่นขึ้นมาแล้วพบว่า ราคาสินค้าขึ้นเกือบ 1,000 เท่าเคยสั่งกระเพราหมูสับ 40 บาทกลายเป็นราคา 30,000 บาท เงินเก็บหลักแสนที่เคยคิดว่ามีมากพอจะไปดาวน์คอนโดหรือดาวน์รถ กลับซื้อข้าวได้ไม่ถึง 10 จานด้วยซ้ำ ลองคิดภาพตามสิ หากเรื่องสมมุติข้างต้นเป็นจริงจะเกิดอะไรขึ้น

วิกฤตเวเนซุเอลา พิษเศรษฐกิจทำประชาชนต้องซื้อเนื้อเน่ากินยังชีพ แก้จนแบบเวเนซุเอลา แจกกระต่ายให้ประชาชนกิน เวเนซุเอลาวิกฤตหนัก น้ำไม่ไหล ไฟดับ ขาดแคลนอาหาร ไม่มีงานทำ IMF คาด เงินเฟ้ออาจจะพุ่งสูงแตะ 1,000,000% ในปีนี้

หากเรื่องสมมุติข้างต้นไม่ใช่เรื่องสมมุติมันก็จะเกิดเหตุการณ์แบบนี้ เวเนซุเอลากำลังเผชิญปัญหาเศรษฐกิจถดถอย ที่ทำให้เกิดภาวะเงินเฟ้อรุนแรงหรือ hyperinflation ส่งผลให้ธนบัตรโบลิวาร์แทบจะไร้ค่า เงินที่เคยใช้ซื้อแฟลตขนาด 1 ห้องนอนได้เมื่อ 15 ปีก่อน ตอนนี้อาจจะสามารถซื้อกาแฟได้เพียงแค่แก้วเดียวในปัจจุบัน

เรามาดูกันคร่าวๆว่าวิกฤตของเวเนซุเอลาเกิดจากอะไร ทำไมถึงเลวร้ายได้ขนาดนี้ เราคงต้องย้อนกันไปไกลหน่อยล่ะ นับแต่การค้นพบน้ำมันในต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 เวเนซุเอลากลายเป็นหนึ่งในประเทศผู้ส่งออกน้ำมันของโลกและมีน้ำมันสำรองใหญ่ที่สุด จากเดิมที่เวเนซุเอลาเป็นประเทศด้อยพัฒนาที่ส่งออกโภคภัณฑ์ทางการเกษตรเช่นกาแฟและโกโก้ ก็ชะตาพลิกผัน มีเจ้าน้ำมันเนี่ยขึ้นมาครองการส่งออกและรายได้ภาครัฐอย่างรวดเร็ว การเปลี่ยนแปลงสำคัญของอุตสาหกรรมน้ำมันในเวเนซุเอลาเกิดขึ้นเมื่อปี 1976 เมื่อประธานาธิบดี คาร์ลอส เตเวซ ออกนโยบายธุรกิจพลังงานของเอกชนกลับมาเป็นของรัฐ ควบคุมกิจการพลังงานในประเทศทั้งหมด อาจฟังแล้วดูดีที่ยึดโครงการจากเอกชนเอารายได้เข้ารัฐแล้วค่อยไปบริหารจัดการ หมุนกลับไปให้ประชาชน ทำให้ประชาชนได้มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น แต่ถ้าเป็นอย่างนั้นมันก็คง Happy Ending เหมือนการ์ตูนดิสนีย์เกินไป เราคงไม่มีโอกาสเห็นพาดหัวข่าวที่เปรียบเสมือนโศกนาฏกรรมเหล่านี้ เพราะรายได้ที่มาแทนที่จะถูกนำไปใช้กับโครงการที่ช่วยพัฒนาคุณภาพการศึกษา พัฒนาระบบสาธารณูปโภค ส่งเสริมสุขภาพหรือพัฒนาบุคลากรในประเทศ กลับเอาไปปล่อยจ้า ปล่อยเงินเข้าไปซื้อใจคนจน จะว่าไปมันก็คุ้นๆ คุ้นมากๆแต่นึกไม่ออกว่าที่ไหนก็ทำแบบนี้ เอาเป็นว่าขอเล่าต่อ พอได้รับเงินแบบสบายๆก็เกิดความเคยตัวทำให้ประชาชนไม่อยากทำงาน อยากจะรอรับเงินจากรัฐอย่างเดียว แต่เพราะสร้างโครงการประชานิยมไว้มากทำให้ ฮูโก้ ชาเวซ ผู้นำคนก่อน ที่เป็นที่รักของประชาชนมีฐานเสียงมั่นคง สามารถครองอำนาจได้ยาวนานจนตายคาตำแหน่งได้ เมื่อรัฐบาลหนึ่ง ทำโครงการแจกจ่ายแถมนำของเอกชนกลับเข้าสู่รัฐแล้ว ได้ผลตอบรับดีนัก การเมืองคนอื่นๆก็สรรหานโยบายเหล่านี้เพื่อหวังคะแนนเสียงของประชาชน

ฮูโก้ ผู้ริเริ่มโครงการนับ 1,000 ซึ่งทำเพื่อเอาใจฐานเสียงส่วนใหญ่กลายเป็นโครงการในลักษณะของการแจกเงินอย่างไร้ประสิทธิภาพ ยกตัวอย่างเช่น โครงการบ้านพักราคาถูก ซึ่งเป็นการสร้างบ้านราคาต่ำกว่าท้องตลาด และโครงการร้านค้ารัฐบาลขายสินค้าถูกกว่าทุน แต่อยู่ได้เพราะมีเงินจากน้ำมันมาอุดหนุน ผลกระทบตามมาทันทีเมื่อร้านค้ารัฐบาลขายของถูกธุรกิจจะอยู่ได้ยังไง จนมีหลายกิจการต้องปิดตัวไปหรือทุกรัฐเข้าควบคุมเพื่อเอามาผลิตของขายเอง ยังไม่รวมการอุดหนุนราคาพลังงาน เพื่อให้คนในประเทศใช้พลังงานได้ถูกลงจนคนในประเทศใช่เผาผลาญอย่างสิ้นเปลือง เพราะต่อให้ใช้มากเท่าไหร่ก็จ่ายเงินซื้อพลังงานไม่ต่างจากได้ฟรี นี่เป็นเพียงแค่ได้โยบายส่วนที่อยู่ในรูปแบบสังคมนิยมจากกว่า 1,000 โครงการของรัฐบาล ฮูโก้ ชาเวซ ส่งผลให้ ฮูโก้ กลายเป็นเทพเจ้าของชาวเวเนซูเอล่า แต่จริงๆแล้วเขานี่แหละคือตัวการที่สร้างเนื้อร้ายที่ลุกลามไว้ให้กับประเทศ ลองคิดเล่นเล่นว่ารับราชการเงินเดือนสูงๆ สวัสดิการดีๆ ใครจะไม่อยากทำ จากนั้นก็เหมือนเดิมเล่นพรรคพวก ใช้เส้นสาย ส่งลูกเข้ามาทำงาน โดยยังคงมีการบริหารอย่างไม่มีประสิทธิภาพ แค่นี้ก็คิดภาพออกแล้วว่าเศรษฐกิจของประเทศจะเป็นยังไงก็เจ้งนะสิครับท่านผู้ชม ขาดทุนย่อยยับ แต่จะให้เลิกนโยบายเหล่านี้ก็ทำไม่ได้ เพราะกลัวประชาชนไม่รักแล้วฉันจะไม่ได้อยู่พลานเงินประเทศต่อ เลยไปกู้ยืมจากจีนและรัสเซียมาก่อน เอาน่า บ้านเรารวยเดี๋ยวก็คืน

ในปี 2013 นายชาเวซ เสียชีวิตด้วยโรคมะเร็งโดยเลือกนายมาดูโร่ ขึ้นมาเป็นผู้นำแทนแต่ราคาน้ำมันที่ลดลงอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี 2014 ทำให้รายได้ของเวเนซุเอลาที่ผูกกับการส่งออกน้ำมันแทบจะร้อยเปอร์เซ็นต์ยิ่งแย่ลงไปใหญ่ แล้วได้มาดูโร่เนี่ยก็ไม่ได้เป็นที่รักเหมือนนายชาเวซ แถมมาตอนที่เศรษฐกิจแย่ ยิ่งแย่กำลังสอง การบริหารงานที่ผิดพลาดของภาครัฐ รายได้ของประเทศลดลงจากผลของราคาน้ำมันและหนี้สินของรัฐบาลที่เพิ่มมากขึ้น ส่งผลให้เกิดความวุ่นวายทางการเมือง

ปี 2015 พากย์ฝ่ายค้านชนะการเลือกตั้งเป็นครั้งแรกตั้งแต่ปี 1999 ถึงจะชนะเลือกตั้งแต่ศาลเวเนซุเอลา กลับมีมติสั่งให้นายมาดูโร่ อยู่ในตำแหน่งต่อไป เลยเกิดการประท้วงทางการเมืองในประเทศ บานปลายรุนแรง จนมีผู้เสียชีวิตนับร้อยคน

ปี 2016 ราคาน้ำมันยังคงลดลงอย่างต่อเนื่อง สถานการณ์ภายในประเทศก็วิกฤติถึงขีดสุด ประกอบกับนโยบายของรัฐบาลเวเนซุเอลาที่เข้าไปแทรกแซงและควบคุมทุกอย่างทั้งภาคเกษตรและภาคอุตสาหกรรม ส่งผลให้คนที่จ้างงานประชาชนกลายเป็นรัฐบาลและเมื่อรัฐบาลล้มจากภาวะการเมืองและเงินเฟ้อจึงไม่มีเงินจ้างประชาชน ดังนั้นการทำงานจึงต้องลดลงเหลือเพียงสัปดาห์ละ 2-3 วัน ระบบเศรษฐกิจของประเทศแทบหยุดชงัก ประกอบกับการที่รัฐบาลมีการคุมราคาสินค้า อาหารและยารักษาโรค ให้อยู่ในระดับต่ำแต่นั่นกลับกลายเป็นการทำลายอุตสาหกรรมการผลิตของประเทศ เนื่องจากราคาที่กำหนดนั้นต่ำกว่าต้นทุนการผลิต ซึ่งธุรกิจเอกชนหลายแห่งไม่สามารถอยู่รอดได้ ดังนั้นจึงไม่แปลกที่สินค้าหลายอย่างขาดแคลนอย่างมาก โดยเฉพาะอาหาร ยารักษาโรค ประชาชนจำนวนมากหิวโหย โรงพยาบาลเต็มไปด้วยคนป่วย แม้แต่หมอไม่มียาหรืออุปกรณ์ทางการแพทย์เพียงพอที่จะให้การรักษาได้

การล่มสลายทางเศรษฐกิจส่งผลให้ประเทศเวลามีคนแค่ 2 ชนชั้น ก็คือคนรวยมากและคนจนที่ไม่มีอันจะกิน ซึ่งแรงงานชนชั้นกลางกลายมาเป็นกลุ่มหลังแทบจะทั้งหมดแล้ว รัฐบาลมาดูโร่ พยายามแก้ปัญหาเงินเฟ้อหลายวิธีทั้งการเพิ่มเงินเดือนขั้นต่ำ 30 เท่าก็ไม่ได้ช่วยอะไร ทั้งการสร้างเงินสกุลใหม่ที่มีค่ามากกว่าเงินสกุลเดิมถึง 100,000 เมาส เพื่อไม่ให้คนต้องขนเงินเป็นกระสอบไปซื้อของ แต่มันก็แทบไม่เป็นผลเงินโบลิวา แทบจะไม่สามารถซื้อสินค้าอะไรได้เลยจึงจำเป็นต้องหนีออกจากประเทศเพราะไม่อาจทนสภาพความเป็นอยู่ที่อดมื้อกินมื้อเช่นนี้ต่อไปได้

ปัจจุบันคนจนในเวเนซุเอลาต้องเลือกระหว่างจะเป็นพวกแบมือขอหรือจะเป็นพวกดิ้นรนไปตายเอาดาบหน้า ชาวเวเนซูเอล่า 3-4 ล้านคนจากประชากรทั้งหมดราว 32 ล้านคน ทำการอพยพลี้ภัยไปยังประเทศข้างเคียงอย่างบราซิลหรือโคลัมเบีย ซึ่งผู้อพยพก็จะมีทั้งคนที่หวังมาสร้างตัวในประเทศใหม่ พวกนี้ไม่สร้างปัญหาอะไร แต่ก็มีทั้งคนที่เข้าไปก่อความเดือดร้อนให้ประเทศปลายทาง ด้วยในบราซิลมีการลุกฮือใช้ความรุนแรงขับไล่ผู้อพยพชาวเวเนซูเอล่า เพราะคิดว่าชาวเวเนปล้นค้าคนหนึ่งโดยตีปางตายจึงบุกโจมตีค่ายและเผาค่าย เผาสิ่งของของผู้อบพยบ ส่วนชาวเวเนก็ตอบโต้ด้วยการทำลายรถป้ายทะเบียนบราซิล ขณะที่ตามท้องถนนในบางเมืองก็มีผู้อพยพเร่ร่อนชาวเวเนซุเอลาที่ไม่มีแม้แต่กระทั่งที่ซุกหัวนอนนับพัน

ประเทศเราไม่ได้มีเวลายาวนานพอจะเรียนรู้ทุกอย่างได้บางอย่างต้องเรียนรู้มาจากความผิดพลาดล้มเหลวของผู้อื่นและหาวิธีหลีกเลี่ยงวิธีการเหล่านั้นเพื่อไม่ให้เกิดความล้มเหลว